Nhiều chuyển biến rõ nét
Trong nhiều năm qua, thành phố Hà Nội luôn xác định công tác Dân số - KHHGĐ là bộ phận quan trọng của Chiến lược phát triển Thủ đô, là giải pháp cơ bản để nâng cao chất lượng cuộc sống của từng người, từng gia đình và cộng đồng. Đặc biệt, sau khi Nghị quyết số 47-NQ-TW ngày 22/3/2005 của Bộ Chính trị về “Tiếp tục đẩy mạnh thực hiện chính sách Dân số - KHHGĐ” ban hành, thành phố đã triển khai tích cực và đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Chuyển biến rõ nét nhất, nhận thức của các cấp ủy đảng, chính quyền, cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân về thực hiện chính sách đã được nâng lên. Đây là nhiệm vụ quan trọng và là một trong những tiêu chuẩn để đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ chính trị, phát triển kinh tế, xã hội ở mỗi địa phương, đơn vị. Các quận, huyện, thị xã, xã, phường, thị trấn coi việc đẩy mạnh thực hiện chính sách Dân số - KHHGĐ là một trong những nhiệm vụ quan trọng trong kế hoạch phát triển kinh tế, xã hội của địa phương. Từ đó, đề ra các chương trình, kế hoạch cụ thể triển khai.
Đồng thời, củng cố và đổi mới hoạt động của Ban Chỉ đạo công tác Dân số -KHHGĐ đảm bảo đủ về số lượng, chất lượng. Hướng dẫn thực hiện chính sách một cách hiệu quả, huy động toàn xã hội tham gia công tác Dân số - KHHGĐ. Nâng cao trách nhiệm và tăng cường sự phối hợp của các cấp, các ngành, đoàn thể... Huy động các tổ chức xã hội, thành phần kinh tế tích cực tham gia. Tạo điều kiện thuận lợi cho mỗi gia đình, mỗi người dân tự nguyện thực hiện chính sách Dân số - KHHGĐ. Cán bộ, đảng viên luôn gương mẫu đi đầu thực hiện chính sách, coi đây là một tiêu chuẩn quan trọng để đánh giá hoàn thành nhiệm vụ…
Theo Sở Y tế, về mục tiêu giảm sinh để ổn định quy mô dân số, toàn thành phố đã đạt mức sinh thay thế; về cơ cấu dân số của Thủ đô đã cùng với cả nước bước vào thời kỳ cơ cấu “dân số vàng”. Chất lượng dân số Thủ đô ngày được nâng cao, các hoạt động, mô hình can thiệp được triển khai đa dạng với nhiều loại hình thức tác động vào nhiều đối tượng nhằm cải thiện về thể chất, trí tuệ và tinh thần của các các tầng lớp nhân dân nhằm thực hiện có kết quả các mục tiêu kinh tế, xã hội của Thủ đô, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa Thủ đô và đất nước. Cụ thể, năm 2013, tỷ suất sinh đạt 17,73‰ giảm 1,63‰ so với năm 2012, có 29/29 quận, huyện, thị xã đều giảm sinh so với năm 2012. Tỷ lệ con thứ 3 trở lên đạt 7,73%, giảm 0,88% so với năm 2012. Tỷ số giới tính khi sinh là 114,5 trẻ trai/100 trẻ gái, giảm 1,5/100 so với năm 2012 (116/100). Năm 2014, toàn thành phố tỷ suất sinh đạt 16,5‰, giảm 1,23‰ so với năm 2013, tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên đạt 7,43%, giảm 0,3% so với năm 2013. Còn tỷ lệ giới tính khi sinh đạt 114,5 trẻ trai/100 trẻ gái đạt chỉ tiêu thành phố giao. Như vậy, năm 2013 - 2014, toàn thành phố đạt và vượt chỉ tiêu về Dân số - KHHGĐ. Đạt được kết quả đó là do thành phố đã tập trung triển khai mạnh mẽ các giải pháp như chỉ đạo, giám sát của các cấp chính quyền, sự tham mưu chỉ đạo có hiệu quả của Sở Y tế, các thành viên Ban Chỉ đạo thành phố và Ban Chỉ đạo các quận, huyện, thị xã ban hành các văn bản về tiếp tục đẩy mạnh công tác Dân số - KHHGĐ trên địa bàn thành phố Hà Nội.
Phát huy lợi thế cơ cấu “dân số vàng”
Nhìn lại 10 năm tổ chức thực hiện Nghị Quyết số 47, bên cạnh kết quả đạt được, công tác Dân số - KHHGĐ trên địa bàn thành phố còn một vài hạn chế. Thể hiện ở chỗ, sự phối hợp giữa các sở, ngành, đoàn thể, tổ chức xã hội trong triển khai truyền thông, vận động, tư vấn chưa thực sự đều đặn. Quy mô dân số lớn, địa bàn rộng, trình độ dân trí không đồng đều, nhận thức và tâm lý muốn có nhiều con và thích con trai của đa số các cặp vợ chồng. Cơ cấu dân số trẻ, số nữ bước vào độ tuổi sinh đẻ cùng với tốc độ gia tăng dân số cơ học hàng năm ở mức cao, góp phần làm tăng mức sinh. Tính trong cả giai đoạn 10 năm, tuy giảm, song, mức sinh chưa bền vững, số sinh con thứ 3 trở lên có giảm nhưng chưa ổn định, hiện đang là những khó khăn, bất cập trong thực hiện các mục tiêu dân số nên đòi hỏi thành phố cần có những chính sách phúc lợi phù hợp. Mặt khác, do thay đổi về mô hình tổ chức bộ máy làm công tác dân số từ Trung ương đến cơ sở, công tác kiện toàn hệ thống tổ chức, cán bộ ở một số địa phương còn chậm. Việc đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng chuyên môn của cán bộ còn hạn chế. Kinh phí cho hoạt động và đầu tư cơ sở vật chất cho trung tâm dân số chưa đáp ứng được yêu cầu. Tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh của Hà Nội cũng như các tỉnh, thành phía Bắc vẫn ở mức cao, chưa có chiều hướng giảm… cũng là những hạn chế.
Để tiếp tục triển khai có kết quả công tác Dân số - KHHGĐ, thành phố tiếp tục chỉ đạo có hiệu quả Nghị quyết 47 của Bộ Chính trị, hoàn thành chỉ tiêu Nghị quyết Đại hội Đảng bộ thành phố lần thứ XV và thực hiện Chiến lược Dân số, Sức khỏe sinh sản Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020 và Kế hoạch hành động của thành phố Hà Nội… Cùng với đó, tiếp tục đổi mới công tác tuyên truyền, giáo dục, phổ biến pháp luật, chính sách về dân số ngay từ cơ sở theo kế hoạch hành động truyền thông thay đổi hành vi về dân số theo hướng tích cực và hiệu quả. Đặc biệt tuyên truyền về những quy định của Đảng, Nhà nước và thành phố về dân số; kiến thức về bảo vệ, chăm sóc sức khỏe gia đình, sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia đình. Kiện toàn mạng lưới cung cấp dịch vụ theo phân tuyến kỹ thuật, tập trung cho xã khó khăn xa trung tâm, nhất là tuyến cơ sở. Tăng cường hỗ trợ cho tuyến xã bằng nhiều hình thức, bao gồm cả đội lưu động, xây dựng hệ thống hỗ trợ chuyển tuyến thích hợp cho từng vùng, từng khu vực. Nâng cao chất lượng dịch vụ thông qua việc hoàn thiện các quy định, quy trình kỹ thuật; tăng cường kiểm tra, giám sát, đánh giá việc thực hiện các quy định chuyên môn và quy trình kỹ thuật đối với các cơ sở cung cấp dịch vụ. Nâng cấp cơ sở hạ tầng, bổ sung trang thiết bị và tập huấn cập nhật kiến thức cho người cung cấp dịch vụ Dân số - KHHGĐ … Tư vấn, phòng ngừa, không phổ biến các phương pháp lựa chọn giới tính thai nhi nhằm từng bước ổn định và tiến tới giảm thiểu sự mất cân bằng giới tính khi sinh. Triển khai có hiệu quả Đề án sàng lọc trước sinh và sơ sinh; giảm trẻ em suy dinh dưỡng, trẻ béo phì. Tập trung đầu tư nguồn lực, cơ sở vật chất và trang thiết bị để thực hiện có hiệu quả công tác Dân số - KHHGĐ, ưu tiên cho các vùng còn khó khăn của thành phố; vùng có mức sinh và sinh con thứ ba trở lên còn cao. Tiếp tục ổn định quy mô, nâng cao chất lượng dân số, giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh và phát huy lợi thế cơ cấu dân số và của Thủ đô.
Theo chỉ tiêu của thành phố Hà Nội, đến năm 2020, quy mô dân số không quá 8,5 triệu người; tỷ lệ tăng dân số tự nhiên bằng hoặc dưới 12,5%; giảm tỷ suất chết trẻ em dưới 5 tuổi xuống còn 10%; tỷ lệ thai phụ được sàng lọc trước sinh ít nhất 90%; tỷ lệ trẻ sơ sinh được sàng lọc sơ sinh đạt 95%; tỷ số giới tính khi sinh không vượt quá 115 trẻ trai/100 trẻ gái; giảm tỷ lệ phá thai xuống 30/100 trẻ đẻ sống; giảm 35% số trường hợp nhiễm khuẩn đường sinh sản; giảm 25% số trượng hợp nhiễm khuẩn lây truyền qua đường tình dục; tỷ lệ phụ nữ ở độ tuổi 34 - 54 tuổi được sàng lọc ung thư cổ tử cung đạt 50%; tăng tỷ lệ tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản của các nhóm dân số đặc thù lên 70%; tăng tỷ lệ người cao tuổi được tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe dựa vào cộng đồng lên 70%.
